Κυριακή 20 Νοεμβρίου 2016

Ήθη και έθιμα του Πόντου


Τα πίζηλα (καλικάντζαροι) 
Όπως σε όλα τα μέρη της Ελλάδας έτσι και στον Πόντο πίστευαν, ότι το δωδεκαήμερο (Από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα) βγαίνουν τα πίζηλα (οι καλικάντζαροι) και ενοχλούν τους ανθρώπους. Ιδιαίτερα ενοχλούσαν τα παιδιά και ιδίως τα αβάπτιστα, τις λεχώνες, τις νεόνυμφες και γενικά αδύναμα άτομα. Προκαλούσαν ζημιές στα πράγματα του σπιτιού, στα ζώα και στους αγρούς. Για να προστατευθούν απέφευγαν να κάνουν νυχτερινές δουλειές έξω από το σπίτι και να πετάξουν νερά έξω το βράδυ. Επίσης για να μην πλησιάζουν, έλεγαν ψιθυριστά διάφορες προσευχές. Τα πίζηλα εξαφανίζονταν τα Φώτα με τον αγιασμό των υδάτων για να επιστρέψουν και πάλι τα Χριστούγεννα.
Ανάλογα με την περιοχή ονομάζονται και πίζουλα, πίζελα και πιζήαλα.

Ο κουκαράς
Τον κουκαρά κατασκεύαζαν οι γυναίκες κρυφά από τα παιδιά τους. Αυτός αποτελούνταν από ένα μεγάλο κρεμμύδι πάνω στο οποίο κάρφωναν σε ημικύκλιο εφτά φτερά από κότα ή κόκορα (όσες οι εβδομάδες της νηστείας). Χωρίς να γίνουν αντιληπτές από τα παιδιά, τον κρεμούσαν από το ταβάνι. Το κρέμασμα γινόταν την Καθαρά Δευτέρα πολύ νωρίς. Έτσι όταν ξυπνούσαν τα παιδιά αντίκριζαν τον κουκαρά να κρέμεται από το ταβάνι και να κουνιέται. Αν δεν συμμορφώνονταν με το κράτημα της νηστείας, τα φοβέριζαν ότι θα τα φάει ο κουκαράς. Με τρόπο φυσούσαν τον κουκαρά που καθώς κουνιόταν και περιστρεφόταν προκαλούσε τον φόβο. Κάθε εβδομάδα που περνούσε αφαιρούσαν και ένα φτερό, μέχρι να τελειώσουν όλα με το τελείωμα της νηστείας.

Το Μάχ
Στον Πόντο και κυρίως στον ανατολικό θεωρούνταν ασέβεια το να μιλά η νύφη στον πεθερό και στην πεθερά. Σε πολλές δε περιπτώσεις δεν επιτρεπόταν ούτε να αντικρίσει τον πεθερό της. Χαρακτηριστική είναι η φράση: Η νύφε κρατεί μάχ. Υπήρχε περίπτωση μετά από πολλά χρόνια – και αφού είχε αποκτήσει δυο τρία παιδιά, (στην πρώτη μόνο νύφη), να της επιτραπεί να μιλήσει στα πεθερικά της.

                            

Σάββατο 12 Νοεμβρίου 2016

Εκφράσεις με το νερό

           
  • κάνω μια τρύπα στο νερό: αποτυγχάνω
  • βάζω το νερό στ' αυλάκι: οδηγώ μια υπόθεση σε καλό δρόμο
  • χάνω τα νερά μου: βρίσκομαι σε αμηχανία εξαιτίας αλλαγής
  • είμαι ή βρίσκομαι έξω από τα νερά μου: δεν κατέχω το αντικείμενο
  • σαν τα κρύα τα νερά: εξαιρετικής ομορφιάς
  • τον φέρνω στα / με τα νερά μου: προσεταιρίζομαι κάποιον, κάνοντάς τον να συμφωνεί μαζί μου
  • ένα ποτήρι νερό: η στοιχειώδης φροντίδα και περιποίηση σε κάποιον
  • το αίμα νερό δε γίνεται: οι οικογενειακοί δεσμοί δεν επιτρέπουν έχθρητες
  • έσπασαν τα νερά: άνοιξε ο αμνιακός σάκος και πλησιάζει η ώρα του τοκετού
  • βάζω νερό στο κρασί μου: γίνομαι πιο διαλλακτικός ή λιγότερο απαιτητικός
  • πνίγομαι σε μια κουταλιά νερό: είμαι ανίκανος να αντιμετωπίσω την παραμικρή δυσκολία
  • κολυμπά σαν δελφίνι στο νερό
  • σηκώνει νερό η κουβέντα, το πράγμα σηκώνει νερό     
  • δε δίνει του αγγέλου του νερό
  • είναι του γλυκού νερού
  • πήγε στη βρύση και νερό δεν ήπιε
  • μέσα στο νερό
  • δεν έπεσε η ζάχαρη στο νερό
  • το ξέρει/ το έμαθε νεράκι
  • κι εγώ θα κουβαλώ στο γάμο σου νερό με το κόσκινο
  • να μετρήσει τα νερά
  • κάνει νερά
  • πίνω νερό στ’ όνομά του
  • ρίχνω νερό στον μύλο του
  • χάσαμε τα νερά μας, είμαστε έξω από τα νερά μας
  • κι από την πέτρα βγάζει νερό
  • ίσα βάρκα ίσα νερά
  • ήρθε το βόδι απ' το νερό
  • ήπιε της άρνας/της αρνησιάς/της λησμονιάς το νερό
  • βγάζει νερό με το καλάθι
  • κοπανίζει το νερό μέσα στο γουδί
  • μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό
  • τον φέρνω με τα / στα νερά μου
  • πάω με τα νερά του
  • ήπιε το αμίλητο νερό
  • θολώνω τα νερά
  • ψαρεύω σε θολά νερά
  • ό,τι είπαμε, νερό κι αλάτι
  • τάραξε τα λιμνάζοντα ύδατα / τα νερά
  • έδωσε γη και ύδωρ
  • θα μου κόψεις το νερό να μην ποτίσω τα λάχανα;
  • περνάει το νερό κάτω από την ψάθα
  • δε στάζει νερό από τα χέρια του
  • πάω προς νερού μου
  • είπαμε το νερό νεράκι
  • τα έκανα θάλασσα         
  • βρέχει καρεκλοπόδαρα
  • τα μάτια σου τρέχουν ποτάμι
  • μπήκε το νερό στο αυλάκι      
  • βρεγμένη σανίδα που σου χρειάζεται...
  • ας το πάρει το ποτάμι
  • διάφανο σαν νερό
  • ο βρεγμένος δε φοβάται το νερό 

Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2016

Ο κεραυνός

                                       Ατομικές βόμβες στα σύννεφα

      Έχουν πέντε φορές μεγαλύτερη θερμοκρασία από τον Ήλιο και κάθε χρόνο σκοτώνουν χιλιάδες ανθρώπους - πολύ περισσότερους από οποιοδήποτε άλλο μετεωρολογικό φαινόμενο.
     Ανέκαθεν ο κεραυνός ήταν σύμβολο μιας πανίσχυρης δύναμης. Όλοι οι αρχαίοι λαοί τον είχαν θεοποιήσει. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ήταν το κυρίαρχο όπλο του Δία και χάρη σ' αυτό, έγινε ο αδιαμφισβήτητος αρχηγός των υπόλοιπων θεών του Ολύμπου. Για τους Βίκινγκ του παγωμένου Βορρά ο κεραυνός ήταν δημιούργημα του θεού Θωρ, ο οποίος χτυπούσε το σφυρί του πάνω σε σιδερένιο αμόνι. Μόλις το 1752 ο κεραυνός αποκαθηλώθηκε από το θεϊκό του βάθρο και πήρε τη θέση του ανάμεσα στα άλλα φυσικά φαινόμενα. 
     Κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος πέταξε έναν αετό από μεταξωτό ύφασμα. Στον σπάγκο είχε δέσει ένα μεταλλικό κλειδί, το οποίο προσέλκυσε το αντίθετο προς το δικό του φορτίο των νεφών. Έτσι δημιουργήθηκε ο πρώτος τεχνητός κεραυνός στην ιστορία. Με το πείραμα αυτό ο Φραγκλίνος απέδειξε ότι πίσω από τα καταιγιδοφόρα νέφη δεν κρύβεται η μήνις των θεών αλλά κάτι πολύ πιο απλό: ένα ηλεκτρικό φορτίο αντίθετο από εκείνο της Γης!

                  Βενιαμίν Φραγκλίνος - Benjamin Franklin (1706 - 1790)




Ο Φραγκλίνος εκτός από φυσικός ήταν πολιτικός, διπλωμάτης και εφευρέτης. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά την περίοδο της Αμερικανικής Επανάστασης και είναι ένας από τους συντάκτες της Διακήρυξης της Ελευθερίας των ΗΠΑ. 
Ο Φραγκλίνος γεννήθηκε από φτωχή οικογένεια και αναγκάστηκε, παρότι είχε ιδιαίτερη έφεση στα γράμματα, να εγκαταλείψει το σχολείο και να ασχοληθεί με το εμπόριο.
Έτσι απέκτησε τα οικονομικά μέσα που θα του επέτρεπαν να αποθανατίσει το όνομά του στην ιστορία των επιστημών. 
Εκτός από την πολύ σημαντική έρευνά του στα θέματα του ηλεκτρισμού, ασχολήθηκε και με φαινόμενα μετεωρολογίας, κλιματολογίας, μηχανικής και οπτικής. 
Όμως ο Φραγκλίνος ασχολήθηκε επιτυχώς και με την πολιτική. Ήταν μάλιστα ο πρώτος πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Γαλλία και συνέβαλε στην κατάρτιση του πρώτου Αμερικανικού συντάγματος.